Czy Chiny wygrały pandemię?

Rok 2020 okazał się być prawdziwą próbą dla gospodarek na całym świecie. Jest jednak jeden kraj z grupy G20, któremu udaje uniknąć się ujemnych wartości w tabelach wzrostu gospodarczego. Według danych chińskiego urzędu statystycznego gospodarka Chińskiej Republiki Ludowej w drugim kwartale 2020 roku urosła o 3,2%, licząc rok do roku¹, podczas gdy inne kraje zmagają się z ujemnymi przyrostami PKB. Co spowodowało, że kraj, w którym epidemia się rozpoczęła, jako jedyny wychodzi z niej obronną ręką i wzmacnia swoją pozycję międzynarodową?

Gdy w styczniu 2020 roku na świecie pojawiały się pierwsze informacje o nowym koronawirusie w Chinach i o wprowadzanych tam obostrzeniach, mało kto na Zachodzie wierzył, że jest to początek globalnego kryzysu. Ten czarny scenariusz jednak się ziścił – mamy za sobą rok dystansu społecznego i noszenia maseczek. Tym, co stanowi przewagę Chińczyków w walce z wirusem, jest ogromna, niespotykana w krajach Zachodu, dyscyplina społeczna. Komunistyczna Partia Chin już niejednokrotnie udowodniła siłę swojego aparatu władzy, brutalnie rozprawiając się z nieposłusznymi jednostkami. Mentalność Chińczyków oraz wysoki stopień podporządkowania rozkazom przywódców sprawił, że od kwietnia przyrost przypadków zachorowań na COVID-19 jest minimalny. Podczas gdy Stany Zjednoczone i Europa zmagały się z protestami i nieprzychylnością opinii publicznej wobec decyzji dot. ograniczania przemieszczania się, Chiny powracały do normalności i otwierały gospodarkę.

Teraz Państwo Środka wykorzystuje swoje „doświadczenie” do pomagania innym krajom zmagającym się z pandemią, przy okazji wzmacniając swoje wpływy na świecie. Władze chińskie rozwijają stosunki zagraniczne, prowadząc tzw. medyczną dyplomację – zapewniają potrzebującym państwom sprzęt niezbędny do walki z pandemią (maseczki, testy na obecność koronawirusa, kombinezony). Zasięg tej pomocy był niezwykle szeroki – skorzystały z niej m.in. Włochy, Iran, Serbia, a także Hiszpania, która zakupiła maseczki, testy  i respiratory łącznie za 432 mln euro². O powodzeniu tych działań w kontekście zacieśniania współpracy Chin z krajami trzecimi świadczą m.in. zapewnienia prezydenta Serbii Aleksandra Vučića o budowaniu „szczerej przyjaźni” z Pekinem³. Głośnym echem odbił się sposób okazania przez niego wdzięczności – po przybyciu samolotu ze sprzętem medycznym pocałował on flagę Chińskiej Republiki Ludowej.

Sukces Chin w walce z pandemią ma swoje źródło w szybkiej i kompleksowej reakcji. Jej symbolem może być imponujący fakt, iż szpital  w mieście Wuhan, który mieści 1000 łóżek, został zbudowany i wyposażony w zaledwie 8 dni⁴. Podczas, gdy reszta świata boryka się z szybko wzrastającą liczbą chorych osób, w Chinach pomiędzy sierpniem 2020 r. a 9. styczniem 2021 r.  przybywało maksymalnie 49 chorych jednego dnia⁵. Przypomnijmy tylko, że jest to najludniejszy kraj, którego liczba mieszkańców wynosi około 1,5 mld osób.

Ekspansywna polityka Chin na arenie międzynarodowej nie rozpoczęła się wraz z wybuchem pandemii. Już przed nią kraj ten poszerzał zasięg swoich wpływów w Europie, czego jednym z głównych przejawów były przedsięwzięcia podejmowane przez Państwo Środka w Grecji. W listopadzie 2019 roku oba państwa zawarły porozumienie, w ramach którego COSCO Shipping Lines, trzecia największa firma zajmująca się transportem kontenerów, dokona kompleksowych inwestycji w greckim porcie w Pireusie⁶. Celem jest stworzenie największego komercyjnego portu w Europie. Chiny, zważywszy na  pogorszone za kadencji Donalda Trumpa relacje europejsko-amerykańskie, wykorzystają pandemię do jeszcze szybszego umocnienia swojej pozycji w kluczowym obszarze przebiegu Nowego Jedwabnego Szlaku – Europie.

Nadwyżka handlowa Chin w listopadzie osiągnęła rekordowy poziom 75 miliardów dolarów, co świadczy o coraz większej zależności krajów od chińskich produktów. Eksport Państwa Środka był w listopadzie 2020 o 21% wyższy niż w tym samym okresie w roku poprzednim, a sam eksport do Stanów Zjednoczonych wzrósł o 46% (pomimo twardej polityki Donalda Trumpa odnośnie importu chińskich dóbr). Utrata miejsc pracy i pogarszająca się sytuacja ekonomiczna konsumentów sprawiła, że Amerykanie i Europejczycy coraz częściej wybierają produkty pochodzące zza Wielkiego Muru – tańsze odpowiedniki rodzimych produktów.

Obserwujemy powolny koniec hegemonii Stanów Zjednoczonych i Europy. Chińskie inwestycje zagraniczne oraz ich wzrost znaczenia w globalnym handlu nieuchronnie zbliżają nas do momentu, w którym to Azja stanie się ekonomicznym centrum świata. Zgodnie z danymi Business Research (CEBR), Chiny zostaną największą gospodarką na świecie już w 2028 roku, odbierając ten tytuł USA kilka lat szybciej niż przewidywano przed pandemią.

Współpraca Chin z krajami dotkniętymi pandemią ma zarówno charakter biznesowy, jak i propagandowy. Chińskie media oraz politycy bardzo starają się, aby przedstawiać swój kraj jako bohatera w zwalczaniu pandemii, a wszelka pomoc krajom europejskim jest mocno nagłaśniana. Ma to na celu zmianę nastawienia krajów europejskich do Chin, które są na Zachodzie postrzegane negatywnie ze względu na brutalność aparatu władzy w Hong Kongu czy w stosunku do populacji Ujgurów. Inwestycje w takich krajach, jak wcześniej wspomniana Serbia, Włochy, czy też ogromna pomoc medyczna Huaweia w Niderlandach, świadczą o  rosnącej pozycji Chin w Europie. Trudno jest się oprzeć gigantycznym inwestycjom ze strony Państwa Środka, które w przeciwieństwie do działań Unii Europejskiej nie wymagają zmian w polityce wewnętrznej krajów.

15 listopada 2020 roku proklamowane zostało Regionalne Kompleksowe Partnerstwo Gospodarcze, w którego skład wchodzą między innymi Chiny (inicjator przedsięwzięcia) Australia, Japonia, Korea Południowa, Wietnam i inne kraje azjatycko-oceaniczne. Jako największa strefa wolnego handlu w historii zrzesza ok. 30% światowej populacji oraz 30% światowego PKB. Głównym jej celem jest, jak określali to kluczowi politycy krajów członkowskich, stymulacja gospodarek i współpracy podczas kryzysu związanego z pandemią oraz stworzenie ekonomicznego centrum świata w Azji.

Chiny są krajem o ogromnym potencjale gospodarczym. Od 1981 roku (czyli wdrożenia reform gospodarczych przez Deng Xiaopinga) kraj ten sukcesywnie rozwija się gospodarczo i stopniowo zwiększa swoje znaczenie na arenie międzynarodowej. Wyrazem tego jest nieprzerwany wzrost PKB od 1976 roku⁷. Sukces gospodarczy Chin jest jednak w dużej mierze zależny od działań Zachodu. Światowi liderzy w nadchodzącej dekadzie staną przed dylematem – czy otworzyć się na ogromne chińskie inwestycje i jednocześnie przymknąć oko na brutalność Komunistycznej Partii Chin, czy też pozostać przy swoich wartościach i potępiać brutalne działania chińskich władz wobec obywateli. Niezależnie od tego, jaka decyzja zostanie podjęta, wydarzenia z początku drugiej dekady XXI w. zwiastują rosnące wpływy Chin w krajach na całym świecie.