Rewolucja IoT – rozwój Internetu Rzeczy w Polsce

„Według jednej z prognoz do 2035 roku świat będzie miał biliony połączonych komputerów, wbudowanych we wszystko, od opakowań żywności po mosty i ubrania”¹. Brzmi niewiarygodnie i zatrważająco? Transformacja, jaką niesie ze sobą Internet Rzeczy,  nadchodzi. O tym, jak ogromny potencjał ma jego zastosowanie świadczą liczne raporty i badania prowadzone w ostatnich latach. Szacuje się, że najszybciej rosnącą grupą użytkowników Internetu nie są wcale ludzie, a przedstawiciele Internetu Rzeczy – przedmioty. Gartner, amerykańskie przedsiębiorstwo analityczno-badawcze, przewidywało, że już w 2020 roku, urządzeń IoT podłączonych do sieci będzie ok. 20 miliardów, a analitycy IHS Market szacują, że liczba ta wzrośnie do 125 mld w 2030 r².

Internet Rzeczy (ang. Internet of Things, IoT), jest systemem, w którym prawie wszystkie rodzaje urządzeń mogą komunikować się za pomocą sieci. Dzięki temu powstaje rzeczywistość, w której „cyfrowe i fizyczne urządzenia czy przedmioty codziennego użytku, są połączone odpowiednią infrastrukturą, w celu dostarczenia całej gamy nowych aplikacji i usług”³. IoT integruje ze sobą świat urządzeń cyfrowych ze światem fizycznym. Sprawia, że Internet staje się platformą nie tylko dla odbiorców – ludzi, ale również maszyn, czujników, inteligentnych obiektów, które będą w stanie się ze sobą komunikować oraz inicjować szereg różnego rodzaju działań.

Rozwój IoT pozwala nam na wprowadzanie innowacji, których nie znaliśmy wcześniej. O niesamowitym potencjale kryjącym się we wzajemnej komunikacji przedmiotów będzie mógł przekonać się przeciętny obywatel. Gdy budzik włączy się przed czasem, szacując, jak wzmożony ruch uliczny wpłynie na czas dotarcia do pracy, a pojemnik na lekarstwa zasygnalizuje konieczność przyjęcia kolejnej dawki leku, nikt nie będzie miał już złudzeń, że rewolucja Internetu Rzeczy ogranicza się do sektora przedsiębiorstw. „Tempo rozwoju Internetu Rzeczy pokazuje, że ludzie chcą żyć w inteligentnych domach, funkcjonować w inteligentnych urzędach czy miastach. Bo to jest prostsze i dużo wygodniejsze.”⁴ Polska gospodarka staje przed ogromnym wyzwaniem, któremu już teraz musi stawić czoła. Jednak czy jest na to gotowa?

Pracę nad zagadnieniami związanymi z regulacją Internetu Rzeczy rozpoczęła rządowa Grupa Robocza ds. Internetu Rzeczy. Głównym jej celem jest podjęcie działań zmierzających do stworzenia ustawy regulującej rynek IoT w Polsce tak, aby mógł on mieć realny wpływ na wzrost gospodarczy naszego kraju. Grupa prowadzi prace od 2018 roku, a od stycznia 2020 roku skupiła się na działaniach zmierzających do realizacji projektów m.in. z zakresu IoT na obszarach wiejskich/w rolnictwie, w ochronie zdrowia czy Inteligentnego Transportu.⁵ Raport „IoT w polskiej gospodarce”, autorstwa członków owej grupy, zwraca uwagę na fakt, iż polski system prawny nie zawiera ani jednego aktu prawnego, który w kompleksowy sposób obejmowałby tematykę IoT. Bezpośrednio stwierdza, że obowiązujące przepisy, które regulują gromadzenie, przechowywanie i wykorzystywanie danych ograniczają rozwój Internetu Rzeczy. Nie jest to niestety wyjątek, gdyż żaden ustawodawca na świecie nie uregulował całościowo tej nowoczesnej technologii⁶.

Wspomniany raport wskazał także szereg problemów, które stoją na przeszkodzie upowszechnienia stosowania rozwiązań IoT. Jest to przede wszystkim brak edukacji kierunkowej i specjalistycznej oraz brak ewidencji nowatorskich prototypowych rozwiązań, co w konsekwencji ogranicza wymianę wiedzy między uczestnikami rynku. Zaznaczona została także rola państwa w skalowaniu polskich rozwiązań na rodzimym rynku – autorzy dokumentu podkreślili niewystarczającą ilość zamówień na rozwiązania technologii IoT ze strony spółek Skarbu Państwa.

Dlaczego tak istotne jest wprowadzenie kompleksowych rozwiązań prawnych dotyczących nowego trendu w technologii? Mimo że Internet Rzeczy przynosi ogromną liczbę pozytywnych zmian, to jednocześnie generuje także wiele niebezpieczeństw, uniemożliwiających czerpanie w pełni z jego korzyści.

Jednym z podstawowych źródeł zagrożeń IoT jest kwestia cyberbezpieczeństwa. Urządzenia Internetu Rzeczy opierają swoje działanie o rozproszony system zarządzania bezpieczeństwem. W wielu przypadkach nie jest jasno określone, kto jest odpowiedzialny za ewentualne awarie czy nieautoryzowane użycie danych. Wątpliwości wzbudza także słaby poziom uwierzytelniania, którego zabezpieczenia mogą być w łatwy sposób złamane. Stwarza to ryzyko przejęcia kontroli nad urządzeniem przez zewnętrzne podmioty, co ze względu na sieciowość IoT może wiązać się z zakłóceniami odczuwalnymi przez wielu użytkowników. Ponad 80 proc. dużych przedsiębiorstw wdraża rozwiązania z zakresu Internetu Rzeczy, ale pomimo tak znacznego rozpowszechnienia tej technologii, aż 97 proc. z nich ma obawy dotyczące bezpieczeństwa stosowanych rozwiązań.⁷ Badania firmy Zscaler wykazały nawet, że w firmowych sieciach pracownicy podłączają wiele prywatnych urządzeń, takich jak inteligentne zegarki, smartfony, a nawet lodówki. Biorąc pod uwagę, że aż 83 proc. tych akcesoriów nie szyfruje informacji, pozostawia to ogromne pole do cyberataków⁸.

Oferta edukacyjna w Polsce również nie jest dostosowana do szybkiego rozwoju technologii IoT. Jedynie kilka polskich uczelni oferuje obecnie kierunki związane z tą tematyką⁹. To zbyt mała liczba, aby zapewnić dalszy rozwój tych technologii. Brakuje również działań, które podnosiłyby świadomość i wiedzę konsumentów na temat korzyści, jakie płyną z zastosowania nowych technologii, w tym Internetu Rzeczy.

Pewnym jest to, że obserwujemy rosnące zainteresowanie wdrożeniem rozwiązań IoT nie tylko na poziomie przedsiębiorstw, lecz także w gospodarstwach domowych. Jak wynika z raportu „Smart home, smart cities, smart world. Rozwój Internetu Rzeczy” dotychczas z tego typu rozwiązań skorzystało 23 proc. ankietowanych z Polski, ale chęć spróbowania wyraziła już ponad połowa (55 proc.)¹⁰. Najszybciej rosnącym segmentem rynku, w Polsce i nie tylko, jest SMART HOME. Zaczynamy dostrzegać, że inteligentne rozwiązania stosowane w budynkach mieszkalnych mają realne przełożenie na kwestie związane z oszczędnościami (koszty energii czy zużycia wody), a tym samym są one proekologiczne. Mimo rosnącego zainteresowania tymi technologiami na świecie, aż 42 proc. Polaków deklaruje jego brak i wyraża obawy przed wykorzystaniem takich rozwiązań w swoich domach. Jest to sygnał, że obszar ten potrzebuje solidnego wsparcia komunikacyjnego oraz edukacyjnego.

Na zachowania konsumentów w odniesieniu do przedmiotów podłączonych do sieci IoT miała również wpływ pandemia COVID-19, która przeniosła wiele aspektów życia codziennego do sieci. Rozrywka, praca, edukacja odbywają się w świecie online, co stwarza sprzyjające warunki dla rozwoju Internetu Rzeczy. Znajduje on coraz więcej zastosowań, np. w aplikacjach monitorujących ogniska koronawirusa, które wspomagają walkę z pandemią czy w obsłudze transakcji bezgotówkowych.

Pandemia rzuciła nowe światło na to, jak istotne jest wsparcie potencjału rozwoju technologii IoT w Polsce. Należy uświadomić sobie, że może przyczynić się ona do szybkiego rozwoju gospodarki i złagodzenia skutków wydarzeń ostatnich miesięcy. Jednak przestoje w produkcji, przerwane łańcuchy dostaw oraz zmiany w dostępności produktów i popycie spowodowały 18 proc. spadek w dostawach urządzeń IoT w 2020 roku.¹¹

Internet Rzeczy jest niewątpliwie technologią przyszłości. Wieloaspektowo oddziałuje na produkcję, logistykę, usługi, wymuszając na przedsiębiorcach nieustanną gotowość do obserwowania rynku i sięgania po innowacyjne rozwiązania. Jednak po raz kolejny okazuje się, że bez odpowiedniego wsparcia ze strony aparatu państwa i uregulowania obszarów, należących do kompetencji ustawodawcy, dotrzymanie kroku największym technologicznym potentatom będzie niemożliwe.